نشان عشق

در کلاس های صبا که بيش از بيست و پنج سال داير بود و تا آخرين روز زندگی اش در آنجا تدريس می کرد، نوازندگان بسياری تربيت شدند و در ميان آنان کسانی که به استادی رسيدند کم نيستند. . از شاگردان صبا بايد لطف‌الله مفخم پايان (نوازندگي و تاليف آثار موسيقي)، مهدي خالدي، مهدي مفتاح، محمد‌علي تجويدي، حبيب‌الله ‌بديعي، رحمت‌الله بديعي، امير‌همايون خرم، حسين تهراني، حسن كسايي، داريوش صفوت، فرامرز پايور، غلامحسين بنان و ابراهيم قنبري‌مهر را نام برد. گفته اند که او در تعليم موسيقی دست و دل باز بود و هر چه را که می دانست به هر کس طالبش بود می آموخت. صبا با شاگردانی که پروراند و با متدهايی که نوشت روی نسل های بعد از خود اثر گذاشت و چهار مضراب روی ويولن حتی تا امروز سبک صباست که دنبال می شود. صبا به نقاشی که آن را در هنرستان کمال الملک آموخته بود و به پرورش گل و کارهای تزئينی بسيار علاقه مند بود. او در خانه اش يک کارگاه نجاری داشت که در آن منبت کاری می کرد و سنتور و سه تار می ساخت..

 آثار او مكرر نواخته واجرا وضبط شده اند: سه جلدكتاب «آموزش ويولون‌» اوبه كوشش لطف الله مفتخم پايان، چهارجلد كتاب«آموزش سنتور» ويك جلد«آموزش تاروسه تار» اوبه كوشش محمد بهارلو و فرامرز پايور و داريوش صفوت به چاپ رسيد. يادواره او درتهران به كوشش علي دهباشي و درآمريكا به كوشش بيژن اسدي پور به چاپ رسيده يك جلد مجموعه مقالات اوبه كوشش سيد عليرضا ميرعلي نقي دردست چاپ است.

صبا که صدای اصلی ويولن را به خدمت موسيقی ايران گرفت و تا آخر عمر نوازنده ممتاز و استاد يگانه آن بود و بايد او را شخصيت برجسته ای در موسيقی و هنر ايران در نيمه اول قرن بيستم دانست، در بيست و نهم آذرماه هزار و سيصد و سي و شش، در سن پنجاه و پنج سالگی به بيماری قلبی در تهران درگذشت و با يک تشييع جنازه بزرگ و پر احساس در گورستان ظهيرالدوله به خاک سپرده شد.

در سالروز درگذشت این هنرمند فقید آثار زير را با صداي ساز استاد صبا آماده کرده ام. اميدوارم كه لذت ببريد.